Het is december 2011. Een maand geleden bestelde ik twee kaartjes voor de matineevoorstelling van Soldaat van Oranje in de theaterhangaar te Katwijk. Ik kan u vertellen dat dat geen minne opgave was. Ten eerste omdat ik aan Nederlandstalige musicals een behoorlijk broertje dood heb en ten tweede omdat de onlinekaartenbestelwebsite een van de meest gebruiksonvriendelijke onlinekaartenbestelwebsite is die ik ooit ben tegengekomen. Onvriendelijk taalgebruik, onhandige navigatie, ontbrekende en foutieve informatie en loze e-mails achteraf. Maar goed, dat terzijde (ik moet tijdens dergelijke ondernemingen ook niet met mijn werk bezig zijn).
Okay, vergeet de lijdensweg van het doorlopen van de kaartenbestelwebsite. Dat was een maand geleden. Het is nu tijd voor de voorstelling. Gaat u mee?
De theaterhangaar bevindt zich op het terrein van vliegbasis Valkenburg te Katwijk (nabij Wassenaar). Als ik aan kom rijden word ik vriendelijk ontvangen door drie regentrotserende parkeerwachten. Ik parkeer mijn auto, loop naar binnen en bevind mij, dus, in een hangaar. Versierd en ingericht als foyer met aan alle muren fraaie foto’s en teksten over de oorlog en een mooie tentoonstelling van de ‘echte’ Soldaat van Oranje. Ik was anderhalf uur op tijd, dus ik had een fijn plaatsje aan een tafel, waaraan ik (omdat ik nog moest rijden) een verfrissende Sisi dronk.
En dan begint het. De entree naar de zaal neemt me mee door een aantal lange gangen, die ingericht zijn als een oude bunker. Inclusief rasterlampen, betonstructuur en net te weinig licht. Mijn stoel, op rij 10 (een prima rij) biedt iets te weinig beenruimte. Dat komt mede omdat ik bijna twee meter lang ben. Voor de rest: prima zaal (met plek voor ongeveer 1100 bezoekers). Ondanks het redelijk grote aantal bezoekers, begint de voorstelling stipt om 14:00.
De zaal is rond en het podium, waar alles gaat gebeuren, is afgesloten met ronde panelen, waarop beelden worden getoond uit ‘die tijd’. En dan, dan gaan de panelen open en zien we de cast in de societeit van de universiteit van Leiden. Het is begonnen! Na de openings-scene, schuiven de panelen weer dicht en wordt er (180 graden) een straat op geprojecteerd. Een van de hoofdpersonages begint te lopen en de zaal(!) draait met hem mee. Het is moeilijk om je daar een voorstelling van te maken, maar neem van mij aan dat dat erg indrukwekkend is. Als de zaal ‘uitgedraaid’ is, gaan de panelen weer open en zien we een andere scene. Een tijdje later weer een. En weer een …. en zo gaat dat de hele voorstelling door. Prachtig!
Het verhaal in het kort:
Erik Hazelhoff Roelfzema (3 april 1917 – 26 september 2007) – de Soldaat van Oranje – is één van de bekendste verzetshelden van ons land. Hij werd beroemd toen hij in 1971 over zijn oorlogsbelevenissen het boek Soldaat van Oranje schreef. Dit verhaal werd in 1977 succesvol verfilmd met Rutger Hauer in de hoofdrol.
Erik geniet samen met zijn vrienden van zijn studententijd in Leiden als de oorlog uitbreekt. Hij schrijft in 1941 het zogeheten Leids Manifest waarop de bezetter de Leidse universiteit laat sluiten. In april 1941 – hij is dan 24 jaar – zit hij een week gevangen in het Oranjehotel te Scheveningen. Vervolgens duikt hij onder in Amsterdam en doet op 10 juni van dat jaar zijn doctoraalexamen.
Vervolgens vlucht hij naar Engeland waar hij zendapparatuur naar Nederland smokkelt en als piloot van de Engelse luchtmacht was hij betrokken bij bombardementen van Duitsland. Aan het einde van de oorlog is hij adjudant van Koningin Wilhelmina. Voor zijn verzetswerk ontvangt hij de hoogste Koninklijke onderscheiding, de Militaire Willems-Orde.
En dat krijgen we dus te zien (en te horen) in ruim twee-eneenhalf uur. Veel visueel spektakel met een aantal onvergetelijke scenes. Prachtige entourage, knappe projecties en verbazingwekkende podia. Van sociëteit tot café, van huiskamer tot vliegveld tot een woeste zee(!) en regen. Om over de rondrijdende motoren nog maar te zwijgen.
Er was een moment waarop de swastika, op een rode achtergrond op alle panelen werd geprojecteerd. Dat maakte een enorme indruk. Ik kon me meteen voorstellen dat inderdaad de grootsheid waarmee Speer en Hitler destijds de mensen kleineerden door middel van grote gebouwen en symbolen. Het massale. Hier zat ik, in Katwijk, meer dan zestig jaar na dato in een zaal, verlicht en omringd door swastika’s. En ja, dat maakte indruk. Zeer knap.
In het kort is de musical Soldaat van Oranje een geweldige, visuele trip door het waargebeurde verhaal van Erik Hazelhoff. Ondersteund door een draaiende zaal, prachtig toneel, talloze scenewisselingen, mooie projecties, knap verhaal, mooi gebracht. Een unieke ervaring.
“En de muziek? Want daar gaat het toch ook om, in een musical?”, vraagt u mij misschien af. Welnu, die muziek werd live gespeeld vanuit een onzichtbare orkestbak. Ook dat verdient een pluim. Maar ik ga deze recensie toch aflsuiten met een aantal minpunten. Als musical (met de nadruk op music), is Soldaat van Oranje erg ondermaats. De composities zijn vlak (op het oninteressante af), er is weinig variatie en de cast (welke uit goede acteurs en actrices bestaat) is vocaal erg zwak. Wat de muziek betreft geen kippevel momenten meegemaakt. Voor mij het beste muzikale stuk, was een duet met een actrice die verder in het stuk (bijna) niet voorkwam.
Persoonlijk had Soldaat van Oranje de musical voor mij een stuk beter geweest als er geen muziek en zang aan te pas was gekomen (of vele malen betere muziek en zang). Het was een waar spektakel. Alsof je midden in een film zat. De liedjes deden vaker afbreuk aan het verhaal dan dat ze iets toevoegden. Al met al, mijns inziens dan toch, een gemiste kans. Met een dergelijk fantastisch podium en concept heb je goud in handen. Het gevoel wat me bekruipt is: “De muziek is er achteraf maar bij verzonnen, omdat het een musical gaat worden.” Zo klinkt het en zo ziet het er ook uit.
Ik ben een liefhebber van muziek (vele, vele soorten muziek) en evenmin schuw ik een musical allerminst (een Nederlandstalige musical is voor mij echter wel een drempel, overigens. Ten eerste omdat de muziek van een Nederlandse musical vaak klinkt alsof deze op de automatische piloot in een middag in elkaar geflanst is en ten tweede omdat de musicalmuziekmarkt verzadigd lijkt en er slechts een klein handjevol componisten de muziek schrijven voor het gros van de Nederlandse musicals, waardoor dezen (de musicals dus) allemaal hetzelfde klinken).
Toch naar Soldaat van Oranje geweest door alle lovende verhalen. En die lovende verhalen waren allemaal waar. Behalve de muziek. Die was op zijn best middelmatig en de cast zong erg matig. Niet vals en netjes in de maat, maar het ontbrak aan volume, timbre, en eigen stempels. Het was, sorry voor het woord, gewoon saai om naar te luisteren.
“Had er een toneelstuk van gemaakt, in plaats van een musical!” was het eerste wat door mijn hoofd heen spookte op weg terug door de lange gangen, naar de parkeerplaats. Wat jammer, van die liedjes. Zowel muzikaal als vocaal.
En ondanks deze vrij harde woorden, kan ik een ieder aanraden om te gaan kijken. Want, Soldaat van Oranje de Musical mag dan muzikaal niet uitblinken, wat je te zien krijgt zul je niet gauw vergeten. En dat is ook wat waard.